Bitkiler, insan oğluna sunulmuş bir hediyedir. Beslenmenin en temel kavramını oluştururlar ve bitkileri yakından tanımalıyız. A ve B Harflerindeki bitkileri tanıyalım.
A
• Abaka - Musa textilis. (Bitki türü): Filipinlerde yetişen bir muz türüdür. 8-20 yıl yaşayan tropik bitkidir. Dünya üretiminin 94'ünü Filipinler karşılar. Yarım ay şeklindeki yapraklarında kın içerisind lif demetleri bulunur. Bitkinin çiçeklenme zamanından önce yaprak kınları eğri olarak kesilir. Bıçak veya makine ile yaprakların etli kısımları lifli bölgeden ayrılır. Kuruyan lifler su ile havuzlanır. Beyazdan kahverengiye kadar giden renklerde parlak ve sağlam bir lif elde edilir. Manila keneviri liflerinin sağlamlığı ve nem çekici özelliğinin azlığından dolayı yelken bezleri, gemici halatları ve gemici eşyası yapımında kullanılır.
• Abanoz - Diospyros ebenum. (Bitki türleri): Tropikal bölgelerde yetişen bazı ağaç türlerinden elde edilen odundur. Çok sert bir odundur ve parıltılar saçacak kadar iyi cila tutar. Odunun en içteki öz bölgesi simsiyahtır, bu nedenle pek çok ülkede abanoz kelimesi siyah renk anlamında kullanılır. Günümüzde bu ağaç mobilya ve enstrüman yapımında kullanılır. Klarnet ve gitar burgusu abanozun kullanıldığı enstrümanlara örnektir.
• Acı bakla - Lupinus. (Bitki cinsi): Baklagiller familyasından 200 kadar türü içeren bitki cinsidir. 30-120 cm kadar boylanabilir. Yabanıl türlerin çoğu Akdeniz çevresinde ve Kuzey Amerika'da yetişir. Bazı türleri süs yeşil bitki olarak tarlalara ya da süs bitkisi olarak bahçelere ekilir. Tohumları ise genellikle hayvan yemi olarak kullanılır. Türkiye'de hem kültürü yapılan türler ve onların yabani formları, hem sınırlı amaçlarla kültürü yapılan acı bakla türleri açısından zengindir ve doğal bitki örtüsünde türleri ile bu türlere ait alt türler oldukça yaygındır.
• Acı yonca - Menyanthes trifoliata. (Bitki türü): Menyanthaceae familyasına dahil cinslerden Menyanthes içindeki tek tür olan, çok yıllık, otsu çiçekli bir bitkidir. Asyanın kuzeyi, Avrupa ve Kuzey Amerika'da, sulak arazilerde ve bataklıklarda bulunur. Türkiye'de daha çok Kuzey Doğu Anadolu bölgesinde görülür. Kökleri ile kötü kokulu ve çok acı olan yaprakları tıpta kullanılır.
• Acur - Cucumis flexuosus. (Bitki türü): Kabakgillerden kabuğu çizgili ve nadiren tüylü, bir hıyar çeşidi gibi görünsede gerçekte bir kavun varyetesidir. Bu bitkinin meyveleri bazen düz, bazen yay gibi bükülerek 1 metreye kadar uzayabilir. Türkiye'de en yaygın tüketim şekli ev tipi turşu yapımıdır. Taze olarak tüketimide oldukça yaygındır. Genellikle kabuğu soyulmadan yıkandıktan sonra olduğu gibi tüketilir.
• Açelya - Pentanthera - Tsutsusi. (Bitki türleri): Açelya bitkisi fundagiller familyasının ormangülü cinsinden bir bitki türüdür. Anayurdu Kuzey Amerika ile Asya'nın tepelik bölgeleri olan bu bitkilerin çoğu ormanlarda, kayalık akarsu kıyılarında, bataklık ve gölge yerlerde yetişir. Açelya bazı yörelerdeki ismi ile Açalya ülkemizde sıklıkla kültürel olarak yetiştirilerek hem kereste imalatında hem de şehir bölge ve planlama durumlarında kullanılan ve tercih edilen bir bitkidir.
• Açık tohumlular - Gymnospermae. (Bitki grubu): Çoğunlukla ağaç ya da ağaççık, seyrek de olsa çalı biçiminde olan bitkileri kapsayan taksonomik grup. Bütünüyle odunsu olan bu bitkiler, genellikle yaprakların tamamını birden dökmediği için dört mevsim yeşil kalabilirler. Yaprakları çoğunlukla iğnemsi olup çeşitlilik göstermektedir. Bu guruptaki bitkilere açık tohumlular denilmesinin nedeni, tohumun bir yapıyla kapanmamış olarak açıkta bulunmasıdır. Tozlaşmaları genelde rüzgarla olur. Tohumların olgunlaşma süreleri 1-3 yıl arasındadır. Günümüzde 600 ile 1000 türle temsil edilmektedir.
• Ada çayı - Salvia. (Bitki cinsi): Baklagiller familyasından Salvia cinsinden kokulu bir bitki türüdür. Çayırlarda, bayırlarda ve meralarda yetişir. Batı ve Güney-Batı Anadoluda bol yetişir. Ada çayından elma yağı veya acı elma yağı denilen yağ da üretilmektedir. Bu bitkinin çiçekleri, gargara ve adaçayı sirkesi yapmak için toplanır. Yapraklarının kurusu çay şeklinde haşlanarak içildiği gibi, et yemeklerine koku, lezzet vermek için ve salamuralarda ve etlerin dinlendirilmesinde de kullanılır.
• Adam otu - Mandragora. (Bitki cinsi): Patlıcangillerden; geniş yapraklı, fena kokulu bir bitkidir. Kökü, insan şeklini andırır. Akdeniz ülkelerinde, yurdumuzda bilhassa Antalya çevresinde kaya dipleri, boş sahalar ve ekilmemiş tarlalarda yetişir. Ayrıca Ege ve Güney Anadoluda' da yetişmektedir. Skopolamin, hyoscyamin, atropin gibi alkaloidler içermektedir. Zehirli olduğundan dolayı doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.
• Ada soğanı - Scilla maritima. (Bitki türü): Ada soğanı zambakgiller familyasından (Liliaceae) bir bitki türüdür. Büyük soğanlı, beyaz çiçekli ve otsu bitkidir. Akdeniz ikliminin hakim olduğu Batı ve Güney Anadolu'da yayılış gösterir. 1-300 metrede, deniz kıyısına yakın kumlu topraklarda yetişir. Genelde, Ağustos-Eylül aylarında, sonbahar yağmurlarından hemen önçe çiçeklenir. Soğan ve yaprakları zehirlidir. O yüzden uzman doktora danışılmadan kullanılmamalıdır. Soğanları eczacılıkta kalp kuvvetlendirici diüretik olarak kullanılır.
• Adi kızılağaç - Alnus glutinosa. (Bitki türü): Huşgiller (Betulaceae) familyasından 20-30 m'ye ulaşabilen esmer kabuklu ve seyrek dallı bir türdür. Uzunluğu 4-9 cm, genişliği 3-7 cm arasında değişen ters yumurta biçimli yaprakları ve morumsu kahverengi kedicikleri vardır. Bu ağaç sulak alanlarda yetişmeyi sever. Romatizmal hastalıklarda şifa niyetine kullanılır. Ayrıca deri hastalıklarında bitkinin kabuklarını su içinde kaynatarak yüzdeki lekeleri ve çilleri yok etmek mümkün olabilir. Adi Kızılağaç birçok endüstri kolunda başta kerestecilik imalatında rahatlıkla kullanılabilinir.
• Afrika bamyası - Hibiscus sabdariffa. (Bitki cinsi): Ebegümecigiller familyasından (Malvengewaechse, Malvaceae) bir bitki türüdür. Anavatanı Sudan'dır. Genellikle bir yıllık bir bitki olup boyu 2 metreye kadar ulaşan, çok çatallı otsu bir bitkidir. Hibiskusun aslında çiçeklerinin kupa yaprakları ve dış kupa yaprakları çay ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Taç yaprakları ise kullanılmaz.
• Afrika menekşesi - Saintpaulia. (Bitki cinsi): Gesneriaceae familyasından Saintpaulia cinsini oluşturan saksıda sıklıkla yetiştirilen bitki türüdür. Anavatanı Tanzanya olan bu bitki yıl boyunca çiçekli kalabilir. Mor, pembe ve beyazın her tonunda çiçekleri bulunmaktadır. Yaprakları kalp şeklinde ve sürekli olarak canlıdır. Çiçeklenme esnasında yılda bir veya daha fazla olarak, yeniden çiçeklenme için yaklaşık bir veya iki hafta dinlenme geçirir. Bitki genellikle gölge veya hafif güneş alan yerleri sever. Evlerde saksı çiçeği olarak yetiştirilir.
• Ağaç hatmi - Hibiscus syriacus. (Bitki türü): Ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından, çiçek açan ve Asya'nın büyük bir kısmında yetişen, boyu 2-4 metreye kadar erişen vazo şeklinde çalı türü bir bitkidir. Çok dayanıklı olan bu bitki kesilip vazoya konduğunda diğer bitkilerden daha uzun süre dayanabilir. Yazları sıcak olan bölgelerde çekici beyaz, pembe, kırmızı, lavanta rengi ya da mor çiçekleri için yetiştirilir. Bu çiçekler yenilebilir. Ağaç hatmi Güney Kore' nin ulusal çiçeği olup Güney Kore Ulusal Marşı'nda da çiçekten söz edilir.
• Ağaç kavunu - Citrus medica. (Bitki türü): Sedef otugiller (Rutaceae) familyasından, meyvesi yenen bitki türüdür. Kokulu, kalın ve sert kabuğu ile bilinir. Genelde bir süre saklandıktan sonra ya da hamur işlerinin içine katılarak tüketilir. Bazı kültürlerde meyve çayı yapımında kullanılır. Ağaç kavunlarının en çok yetiştiği yerler Akdeniz çevresi, Hindistan'ın bazı bölgeleri ve Güney ile Orta Amerika'dır. Ağaç kavunu yavaş büyüyen bir ağaç olup 3 yaşına geldiğinde meyve vermeye başlar. Meyvesinin boyu eninden büyük genelde 12-15 cm arasındadır. Dış kabuğu üzerinde pürüz ve çıkıntılar bulunur.
• Ahududu - Rubus idaeus. (Bitki türü): Gülgiller (Rosaceae) familyasından, yaz ve sonbahar mevsiminde kırmızı renkli ve tatlı meyveler veren bir bitki türüdür. Nemli bölgelerde kolayca üretilebilir ve kesilmedikçe kendiliğinden ürer. Ahududu çiçeği arılar için temel bir nektardır. Bazı kelebek (Lepidoptera) türlerinin larvaları için ana besin kaynağını oluşturmaktadır. Ahududu yaprakları, taze veya kurutulmuş olarak bitki çaylarında kullanılır. Ahududu iyi bir kan yapıcı olmasının yanında mevcut kanı temizler ve vücutta biriken zehirli maddelerin atılmasını sağlar. Terletir, idrar söktürür ve kabızlığı giderir. Vücuda dinçlik verir. İki türü ticari olarak mevcuttur; yazın çok kısa bir dönemde yetişen vahşi türü ve sürekli meyve veren türü. Ahududu, taze ürünler ve ticari işleme için yetiştirilir.
• Akasma - Clematis. (Bitki cinsi): Düğünçiçeğigillerden, odunsu bitki cinsi (Clematis). Dünyada yaklaşık 230 türü vardır. Türkiye'de pek görülmez. Çalı ve yarı çalı halinde, çoğu sarılgandır. Büyük çiçekli türleri parkçılık yönünden önemlidir. Yabanasması, ormanasması, meryemanaasması ve filbahar da denir.
• Akasya - Acacia. (Bitki cinsi): Baklagiller familyasından genelikle hep yeşil yapraklı ve dikenli ağaç ya da ağaçcık cinslerine verilen ad. Başta Avustralya olmak üzere 300 tür, sıcak ılıman ve yarı tropikal bölgelerde kendiliğindan yetişen 600 türü içerir. Bir çok akasya türü en çok gümüşi akasya bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Tanen bakımından zengin olan akasya kabukları dericilikte kullanılır. Akasyanın afrika'nın Sahel ve Sudan-Sahel bölgelerinde yetişen bazı türlerinin yaprakları ve badıçları geviş getiren hayvanlarca yenir. İki akasya türünde (A.sphaerocephala ve A.fistula) karınca toplulukları barınır.
• Akçaağaç - Acer. (Bitki cinsi):Sapindaceae familyasının Acer cinsinden, çoğunlukla kışın yaprağını döken ağaç ve ağaçcık halinde odunsu bitkilerdir. Akçaağaçlar dünyanın tropik bölgeleri dışında kalan bir çok yerinde Asya, Avrupa, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika'da doğal yayılış gösteren çok sayıda türe sahiptir. Akçağaçların odunları genelikle ağır, beyaz ve serttir. Başta tornacılık olmak üzere değişik amaçlar için kullanılan odunlarından başka, bazı türlerin besi suyundan özel şuruplar yapılmaktadır. Her mevsimde ayrı bir renk alan yaprakları, göz alıcı çiçek ve meyvelerinden dolayı park ve bahçelerde yetiştirilirler.
• Akçakesme - Phillyrea. (Bitki cinsi): Zeytingiller familyasından iki türü bulunan, Akdeniz iklim kuşağında yaygın olan ve kışın yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Uzun ömürlüdür. Denizli'nin Acıpayam ilçesine bağlı Ören köyünde 1300 yıllık bir örneği bulunmaktadır. Türkiye'de Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Isparta, İstanbul, Muğla, Mersin, Sakarya, Sinop, Tekirdağ, Tokat, Trabzon ve Zonguldak bölgelerinde görülür. Güney Avrupa, Suriye ve Filistinde yayılım göstermektedir. Süs bitkisi olarak bahçe peyzajında kullanıldığı için doğal yaşam alanları dışında da insan eliyle yayılmaktadır. Yaprakları ve taze dalları kesilerek hayvanlara yedirilir.
• Akdeniz servisi - Cupressus. (Bitki cinsi): Akdeniz'in Doğu'sundaki Kuzey Doğu Libya, Güney Doğu Yunanistan (Grit ve Rodos), Türkiye'nin Güney'i Kıbrıs, Suriye ve Ürdünün Batısı ve Lübnan gibi bölgelere özgü bir servi türüdür. Ama ayrı bir nüfus olarak İran'da da bulunur. Servi mezarlık ağacı olarakta bilinir. Bunun nedeni mezarlıklara bol miktarda dikilmesidir. Ayrıca rüzgarı önleyici bir set etkiside vardır.
• Akuba - Aucuba. (Bitki cinsi): Akuba bitkisi bitkiler aleminin Cornaceae familyasına mensup bir süs bitkisidir. Avrupa'da bahçelerde yetiştirilen Japonya, Çin ve Hi-malaya kökenli yemyeşil yapraklı çok yıllıklı bir çalı bitkisidir. Akuba 1-2 metre yüksekliğinde, çok dallı, parlak, alacalı yeşil yapraklı bir çalıdır. İkievcikli bu bitkinin dişi çiçekli olanları, döllenmeden sonra küçük kiraz büyüklüğünde ve kırmızı mercan renginde üzümsü meyveler verir.
• Alfa - Stipa tenacissima. (Bitki cinsi): Baklagiller familyasından olup, birçok yerde ve iklimlerde yetişen bir bitkidir. Hayvan yemi ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.
• Alıç - Crataegus. (Bitki cinsi): Gülgiller familyasına ait bir bitkidir. Alıç, Türkiye'de derelere bakan yamaçlarda, kayalık, taşlık yerlerdeki çalılıklar içinde, ormanlarda ya da dağlık çevrelerde yetişir. 10 metreye kadar yükselebilen, dikenli beyaz ve pembe çiçekli bir ağaçtır. Meyveleri 10 mm çapında olup yenilebilen bir bitki çeşididir. Bitkiye çok güçlü antioksidan özellikler veren flavonoid (flavonlar) bileşikleri açısından oldukça zengindir.
• Anadolu kestanesi - Castanea sativa. (Ağaç türü): Kayıngiller familyasından olup anavatanı Güney Avrupa ve Asya olan 20-35 m boy, 2 m çap yapabilen bir kestane türüdür. Gençken düzgün olan gövde kabukları yaşlandıkça çatlaklı bir görünüm alır. Gençken sürgünler yeşilimsi gri daha sonra kırmızımsı kahverengiye dönüşür. Türkiye'de Kuzey Anadolu ve Marmara bölgesinde yayılış gösterir. Dayanıklı odunları tanence zengindir. Gemi ve ev inşaatlarında kullanılır. Çiçekleri önemli bir bal kaynağı olan kestanenin meyvesi de ekonomik değere sahiptir.
• Andız - Juniperus drupacea. (Ağaç türü): Servigiller familyasından olup 10-15 en fazla 40 m boyunda koni biçimli uzun ardıç türüdür. Doğu Akdeniz bölgesinde, Güney Yunanistan, Güney Türkiye, Batı Suriye ve Lübnanda 800-1700 m yükseklikteki kayalıklarda dağılım gösterir. Kışın yapraklarını dökmeyen andızın andız giliği denilen meyvelerinden; andız pekmezi, odunundan; andız katranı, kozalaklarından da andız tespihi yapılır.
• Ardıç - Juniperus. (Ağaç cinsi): Servigiller familasından, Juniperus cinsine ait iğne yapraklı ağaç ve çalı formunda bir bitkidir. Şaman Türkmenlerde ve Bektaşi-Alevilerde kutsal olarak kabul edilen bir ağaçtır. Dallarına bez bağlanarak dilek tutulur veya dalları tekkelerde tütsü olarak kullanılır. Ardıç tohumları pek çok hastalığın tedavisinde bitksel ilaç olarak yaygın bir biçimde kullanıldığı gibi yemeklere koku ve tat vermek maksadıyla da kullanılmaktadır. Özellikle yağlı et yemeklerinde yemeği hafifletmekte de çok yaralıdır.
• Armut - Pyrus. (Bitki cinsi): Gülgiller familyasının Maloideae alt familyasında sınıflanan Pyrus cinsine ait ağaç türüdür. Her iki yarıkürenin ılıman iklim kuşağı ülkelerinde yetiştirilen armut, dünyanın en önemli meyve ğaçlarından biridir. Armut ağacı tepeye doğru genişleyen ve olgunlaştığında 13 m'ye ulaşan boyuyla elma ağacından daha uzun ve diktir. Armut genellikle bir yaşındaki anaç armut fidanları üzerine aşılama ya da çelikleme yoluyla üretilir. Armut ağaçları uzun ömürlü olup 4-7 yıl sonra meyve vermeye başlayan bir armut ağacı 8-10 yaşlarındayken 25-50 kg meyve verebilir.
• Arpa - Hordeum. (Bitki cinsi): Familyası buğdaygillerden olup, taneleri malt ve yem olarak kullanılan önemli bir tahıl bitkisidir. Tarih öncesi devirlerdeki en önemli kültür bitkilerinden biri olmakla birlikte, ekonomik önemi olan bitkilerin başında gelmektedir. Ozamanlarda ekimi yapılmakta olan arpa, bugün yabani arpa olarakta bilinen ve ilk defa Türkiye'de keşfedilmiş bir alt türdür. İnsanlar arpayı 10.000 yıl öncesinde Orta Doğu'dan başlayarak 2.000 yıl öncesinde Çin'e kadar, dünyanın farklı yerlerinde ıslah etmişler böylece bugün kullandığımız arpayı elde etmişlerdir. Dünya'da tahıllar arasında üretimde mısır, buğday ve pirinçten sonra 4.sırada yer alan arpa, Türkiye'de ise buğdaydan sonra ikinci sıradadır. Arpa neolitik dönemden itibaren milyonlarca insan tarafından önemli bir besin kaynağı olarak tüketilmiş olsa da, bugün daha çok hayvan yemi ve bira yapımında kullanılmaktadır.
• At kestanesi - Aesculus. (Bitki türü): At kestanesi sapindaceae familyasından aesculus cinsinden ağaç ya da çalı formundaki kışın yapraklarını döken bir bitki türüdür. Yaprakları uzun saplı ışınsal tüysü 5-9 yaprakçıklı olup el görünüşünde kenarları dişli ya da düzdür. Çiçekleri bir evcikli veya erdişidir. Üretimi tohum veya çelikle olur.
• Atlas sediri - Cedrus atlantica. (Ağaç türü): Çamgiller familyasından olup, doğal olarak Kuzey Afrika, Cezayir, Fas ve Atlas dağlarında yetişen sedir türüdür. 40 metreye kadar boy ve 3 metreye kadar da kutur büyümesi gösterir. Piramit biçimlidir. Dipten itibaren dallanır. Kozalakları parlak açık kahverengi, 5-7 cm uzunlukta ve uç kısmı basıktır.
• Avrupa göknarı - Abies alba. (Ağaç türü): Çamgiller familyasından Güney ve Orta Avrupa'nın dağlık bölgelerinde yetişen bir göknar türüdür. 40-50 metreye kadar boylanır. Kozalakları 10-15 cm uzunlukta ucu küt önce yeşil sonra kahverengidir. Gelişmesi için yüksek nisbi nem ve kumlu toprak ister.
• Ayva - Cydonia oblonga. (Bitki türü): Gülgiller familyasından 4-5 m boylanan, kırmızı kahverengi gövdeli meyve ağacıdır. Derine gitmeyen yüzeysel kök sistemine sahiptir. 10 ile 1000 m arasındaki yüksekliklerde hemen her bölgede, kumlu- tınlı sıcak ve geçirgen topraklarda yetişir. Anavatanı Hazar denizi dolayları, Kuzey Batı İran, Türkistan ve Kuzey Anadolu'dur. Üretimi tohumla, kök sürgünleri ve çelikleme ile yapılır. Dünyada ayva üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Ayva yaprakları boya ve kozmetik sanayiinde, tıptada ilaç yapımında kullanılmaktadır. Meyvesi reçel, jel, marmelat ve meyve suyu olarak değerlendirilir.
• Ayçiçeği - Helianthus annuus. (Bitki türü): Papatyagiller familyasından çekirdekleri ve yağı için yetiştirilen sarı çiçekli bir tarım bitkisidir. Ayçiçeği dünyada ve Türkiye'de en önemli yağ bitkilerinden biridir. Marmara Bölgesin'de daha çok yetiştirilir. Trakya bölgesinde yoğunluk gösterir. Türkiye'de ayçiçeği genellikle yağlık olarak yetiştirilir.
• Avokado - Persea americana. (Ağaç türü): Defnegiller familyasından olup anavatanı Orta Meksika'dır. Avokado meyveleri küre biçiminde, oval, elips ya da armut gibi eriksi tipli yeşil, kırmızı veya erguvani renktedir. Eti krem sarı ya da beyazımsıdır. Taze olarak tüketilir, ayrıca yemeklerde ve salatalarda kullanılır. Çok besleyicidir. Tropik iklime sahip bölgeler yanında, subtropikal iklime, don fazla olmaması kaydıyla Akdeniz iklimine sahip çeşitli bölgelerde de yetiştirilir. Bütün sıcak iklimlerde kültüre alınan avokado bitkisi Türkiye'de Akdeniz Bölgesin'den Antalya'dan İskenderun'a kadar olan kuşakta ayrıca Rize gibi donun az olduğu Doğu Karadeniz bölgesi illerinde yetiştirilir.
B
• Badem - Prunus dulcis. (Bitki türü): Gülgiller familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türü olup 4-9 m uzunluğuna ulaşır. Badem bu ağacın meyvesidir. Dış çevresi derimsi bir örtü ile kaplı olup bunun içinde, sert bir kabuk ile kaplı, yenilebilir çekirdek kısmı bulunur. Bu kısım kuruyemiş olarak tüketilir. Ağaç Güney Batı Asya'ya özgüdür. Global badem üretimi yaklaşık 1,5 milyon tondur. Yunanistan, Çin, İran, İtalya, Fas, Portekiz, İspanya, Suriye, Türkiye ve ABD ana üreticilerindendir. Badem daha çok aşıyla yetiştirilir. Bazı çeşitleri tohumlada ürer. Çağlası meyve içi çerez olarak yenir, şekerlere ve pastalara konur. Taze iç badem olarak da tüketilmektedir. Yağı sanayide kullanılır. Madensel tuz ve vitamince zengindir.
• Baklagiller - Fabaceae. (Bitki familyası): Baklagiller fabales takımından çoğunu otsu bitkilerin oluşturduğu çalı ve ağaç türlerini de içeren büyük bir familya olup 400 cins ve 10.000 bin dolayında tür içerir. Baklagiller Mimosoidea, Papilionoidea ve Caesalpiniodeae olmak üzere 3 alt familyaya ayrılır. Fasülye, bakla, nohut, soya, mercimek, bezelye gibi insan gıdası olarak kullanılan türler bu familyadandır. Baklagiller otsu bir yapıya sahip olabildikleri gibi odunsu yapıyada sahip olabilirler, yalancı akasya, yabani keçiboynuzu, akasya gülibrişim gibi türler odunsu yapıya sahiptir. Familya üyelerinin hepsinde çiçekler 5 taç yapraklıdır. Meyve legümendir. Tohum sert kabuklu, genellikle böbrek şeklinde veya yuvarlak yapıya sahiptir. Kazık köklere sahiptirler.
• Baldırıkara - Adiantum. (Bitki cinsi): Eğreltiotugiller familyasından olup, genellikle 30-40 cm boylarında, yaprakları uzun, ince , parlak, siyah veya kırmızımtrak siyak saplı bir bitkidir. Venüssaçı olarakta adlandırılır. Yaprak parçaları açık yeşil renkli ve böbrek şeklinde olup, uç tarafları loplara ayrılmıştır. Türkiye'de Marmara Bölgesi, Karadeniz, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yetişir.
• Bambu - Bambuseae. (Bitki cinsi): Buğdaygiller familyasına ait ve 1.200 adet, bazen birbirlerinden çok farklı görünen bitki türlerinden oluşan bir alt familyayı kapsayan türdür. Bambu türleri Asya'da, Güney ve Kuzey Amerika'da ve Afrika'da bulunurlar. En büyük bambu türleri 80 cm kalınlığına ve 38 m uzunluğuna kadar varabilir. Bambunun küçük fidanları sebze olarak yenilebilir ya da sirke içerisinde turşusu kurulur. Gıda olarak en uygun cinsler Bambusa, Dendrocalamus, ve Phyllostachys'dir. Bambu tohumu yenilebilir. Bazı türleri ilaç olarak kullanılır; saç, tırnak, kemik için faydalı ve depresyonu kesebilen etkileri vardır. Büyük bambu türleri hafif ama dayanıklı olan odunları ile ev yapımı için kullanılabilirler. Bambu suya dayanıklı yapısı ile nehir ve deniz ulaşımında da kullanılmıştır. Tekstil sektöründe de bambular kullanılarak antibakteriyel kumaşlar üretilmektedir. Bahçede, ev eşyaları, müzik enstrümanları ve silah yapımında da kullanılmaktadır. Ayrıca bambu ile Çin , Jamaika gibi bazı ülkelerde kağıt üretilir. Bazı bambu türlerinden cila maddesi yapımı için kullanılan bir toz çıkartılır.
• Bamya - Abelmoschus esculentus. (Bitki türü): Ebegümecigiller familyasından ılık iklimlerde yetişen bir yıllık bitki türüdür. Afrika ve Asya'dan bütün dünyaya yayılmıştır. Kuraklığa iyi dayanabilen bamya bitkisi, dondan kötü bir şekilde etkilenir. Bamya yaş ve kuru olarak tüketilebilir. Tazeyken toplanmalı ve tüketilmelidir, çünkü olgunlaştıkça kartlaşır. Bamyanın kurutulması, çiçek açar açmaz toplanıp ipe dizilerek güneş altında bekletilmesi ile olur. Akdeniz ülkeri, Hindistan, Japonya ve Amerika'nın güney eyaletleri gibi çok değişik mutfaklarda kendine yer bulur. Ülkemizde özellikle, Ege ve Marmara Bölgelerinde bamya yetiştiriciliği yoğunlaşmış, ancak Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde de yaygınlık kazanmış olup zamanla iklimle uyum sağlayan yerel bamya çeşitlerinin oluşmasına neden olmuştur.
• Bezelye - Pisum sativum. (Bitki türü): Baklagiller familyasından, taze yeşil kabuğu ile taneleri yada yalnız taneleri yenilebilen bir bitkidir. Bezelye nişasta, lif, antioksidan, karoten ve protein oranı çok yüksek bir sebzedir. Bezelye C vitamini yönünden diğer baklagillere göre daha zengindir. İçeriğinde C vitamini yanısıra; A vitamini, B vitamini, demir, fosfor ve potasyum gibi mineralleri barındırır. Bezelye bitkisi çok eski çağlardan beri yetiştirilmektedir. Anavatanı Avrupa ve Batı Asyadır. Türkiye'de öbür sebzeler ve fasülye kadar olmamakla beraber bol miktarda yetiştirilmektedir. Bezelye kurutularak, dondurularak ve konservesi yapılarak ileride yemek için saklanır. Bezelye çorbalarda ve birçok yemekte kullanılır.
• Boğanotu - Aconitum variegatum. (Bitki türü): Düğün çiçeğigiller familyasından çok zehirli bir bitkidir. İçeriğindeki alkoloitlerden dolayı çok zehirlidir. Kurtboğan otu olarakta bilinir. Boğanotu 50-199 cm yükseklikte, çok yıllık otsu bitkilerdir. Türkiyede dört türü bulunur; A. anthora, A. cochleare, A. nasutum, A. orientale dir. Çiçekleri sarı, morumsu ya da koyu mavi renkte olabilir. Gösterişli çiçeklerinden dolayı bahçecilikte kullanılır.
• Böğürtlen - Rubus. (Bitki cinsi): Gülgiller familyasının Rubus cinsini oluşturan, insan sağlığına önemli faydaları olan organik asitler, mineraller ve vitaminler bakımından çok zengin bitki türüdür. Böğürtlende çiçeklenme genellikle Mayıs ayında başlayıp Ağustos ayına kadar devam etmektedir. Bu nedenle bitki üzerinde değişik olgunlaşma devrelerinde olan meyve salkımları birbirini izler. Böğürtlen kök sürgünleri, uç daldırma, yaprak-göz çelikleri, kök çelikleri ve doku kültürü ile çoğaltılmaktadır.
• Brokoli - Brassica oleracea italica. (Bitki türü): Lahanagiller familyasından, küçük yeşil yumrular halinde olan, haşlanarak salatası ve yemeği hazırlanan bir sebze çeşitidir. Ayrıca son yıllarda turşu sanayinde de kullanılmaktadır. Brokoli yüksek düzeylerde diyet lifi ve vitaminler içeren bir gıda kaynağıdır. Birçok yerde karnabahara benzetilmekte ve karnabahar azmanı olarak bilinmektedir. Brokoli üretimi ülkemizde son yıllarda yapılmaya başlanmış olup anavatanın Akdeniz Bölgesi olduğu kabul edilmektedir.
• Brüksel lahanası - Brassica oleracea Gemmifera. (Bitki türü): Turpgiller familyasından, küçük yumru şeklinde ve kalınca kat kat yaprakları olan bir sebze türüdür. Ana yurdu bilinmeyen bitki, ABD ve Avrupa'da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Türkiye'de de tarımı başlamış olup, özellikle yılın hafif don olan dönemlerinde daha iyi kalitede üretilir. Uzun süreli, serin iklim sebzesidir. Brokoli C vitamini bakımından zengindir.
• Buğday - Triticum. (Bitki cinsi): Buğdaygiller familyasından bütün dünyada ıslahı yapılmış tek yıllık otsu bitkidir. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Anadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir. Karasal iklimi tercih eder. Buğday; un ve yem üretilmesinde kullanılan temel bir besin maddesidir. Kabuğu ayrılabileceği gibi kabuğu ile de öğütülebilir. Sınıflandırmada ilk ele alınan bitki buğdaydır.
