Bitkiler, insan oğluna sunulmuş bir hediyedir. Beslenmenin en temel kavramını oluştururlar ve bitkileri yakından tanımalıyız. C, Ç ve D Harflerindeki bitkileri tanıyalım.
C
• Ceviz - Juglans. (Ağaç cinsi): Cevizgiller familyasından, Junglans cinsinden tek tüysü yaprakları karşılıklı dizilmiş ve aromatik kokulu, kışın yaprağını döken, çiçekleri bir evcikli ağaç türüdür. Sonbaharda olgunlaşan büyük çekirdekli sulu meyvenin iç kısmı iki bölmeye ayrılmıştır. Tohum 2 loblu, yağlı ve lezzetlidir. Odunun özü koyu, dış kısmı açık renkli, ağır ve güzel cila kabul eden odunları vardır. Günümüzde özellikle özellikleri belirlenen 18 türden en önemlisi ve üstün meyve kalitesi ile ceviz denildiğinde ilk akla gelen Anadolu cevizi, İran cevizi ve İngiliz cevizi olarakta adlandırılan J.regia'dır. Yabani formdaki ceviz türleri dünyanın bir çok yerinde yayılma alanı bulmuştur. Ancak, cevizin anavatanı bazılarına göre İran'ın Ghilan bölgesi bazılarına göre ise Çin'dir.
• Cezayir menekşesi - Vinca major. (Bitki türü): Apocynaceae familyasından Vinca cinsini oluşturan yer örtücü bahçe bitki türüdür. Yaprakları yaz kış dökülmez ve karşılıklı şekilde dizili bulunurlar. Çiçek yaprakları beş parçalıdır. Mor, eflatun, beyaz renkte çiçekleri vardır. Bahçede grup olarak yetiştirilebilir. Avrupa, Kafkaslar ve Türkiye'de doğal olarak yetişen türleri vardır. Kök salar ve saldığı yerde yeni bir bitki oluşturur. Geniş ve üstüne basılmayan mekanlarda, çok güneş ihtiyacı duymadan yeşil bölgeler oluşturulabilir.
• Ciğer otu - Pulmonaria officinalis. (Bitki türü): Hodangiller familyasından, Nisan-Mayıs ayları arasında çiçek açan 10-50 cm boyunda, çok senelik otsu ve çiçekli bir bitki türüdür. Ciğer otu içerisinde barındırdığı tanen, müsilaj, şekerler, saponin, reçine ve sabit yağlar sayesinde insan sağlığına oldukça yararlı ve besleyicidir. Ayrıca vitamin ve mineral açısındanda çok zengin bir bitkidir. Akciğer bölgemize ettiği etki ve tedavi sayesinde bilinmektedir. Bu sebeple ciğer otu ismini almıştır. Yaprakları ve çiçekleri kurutularak çay şeklinde toz haline getirilip tüketilebilir.
Ç
• Çadırkuşağı - Dorema ammoniacum. (Bitki türü): Maydanozgiller familyasına ait bir bitki olup özünde bulunan özsuyu hekimlikte ve bitkisel şifa alanında kulanılmaktadır. Böceklerin gövdesine açtığı, deliklerden öz suyu sızar, zamk gibi yapışkan olan bu maddeyle yakı yapılır. İçeriğinde yüklü bir miktarda Oleorezin bulundurmaktadır.
• Çakal eriği - Prunus spinosa. (Bitki türü): Gülgiller familyasından, kiraz, karayemiş, kayısı, şeftali ve erik gibi meyve ağaçlarını içeren ağaç türüdür. Çiçekler genellikle pembe ile beyaz renkli, beş taç yaprak ve beş çanak yapraklıdır. Meyve bütün türlerde oldukça büyük bir çekirdekten oluşan drupadır. Ticari meyve üretimi amacıyla badem, kayısı, kiraz, şeftali ve erik kültivarları geliştirilmiştir. Birkaç kültivar ve melez türü süs bitkisi olarak yetiştirilir, genellikle çiçekleri bazende kabuk ve yaprakları için peyzaj çalışmalarında kullanılırlar.
• Çam - Pinus. (Ağaç cinsi): Çamgiller familyasından pinus cinsinden orman ağaçlarını içeren iğne yapraklı türdür. Türkiye'de hepsinin kısa sürgünleri iki yapraklı olan beş çam türü bulunur, bunlar; sarıçam, karaçam, halep çamı, kızılçam ve fıstık çamı. Ayrıca çamlar sonbaharda yapraklarını dökmezler.
• Çamgiller - Pinaceae. (Ağaç familyası): İğne yapraklılar takımından bazen çalı formunda kozalaklı ağaç türlerini içeren bitki familyasıdır. 300 e yakın çam türü mevcuttur. Familya üyeleri bir evcikli herdem yeşil ve yaprak döken türleri içerir. Tohumlar ikişer pulludur. Tohum kanadı tohumu kıskaç gibi tutar. Bazı çam türlerinde kanatlar körelmiştir.
• Çarkıfelek - Passiflora incarnata. (Bitki türü): Çarkıfelekgiller (passiflora) familyasından, 500 kadar türden oluşan asma ya da sarmaşık tipte bitki cinsidir. Bazı türlerin yenilebilir meyveleri için tropikal bölgelerde ziraati yapılırken, bazılarıda çiçeklerinden dolayı bahçe ve kameriye örtü bitkisi olarak kullanılır. Tohumdan veya çelikten çoğaltılması yapılır. Sarmaşık balözü bezleri yardımıyla karıncaları kendine çekerek savunma sağlar.
• Çavdar - Secale. (Bitki cinsi):Buğadaygiller familyasından bir tahıl bitkisidir. Çavdarın ilk kez İÖ. 6500 yıllarında Asya'nın Güney Batısında yetiştirildiği sanılmaktadır. Soğuğa en dayanıklı tahıl olan çavdar yüksek yerleri, kumlu ve gevşek toprakları sever. Daha çok ekmeklik un ve hayvan yemi olarak değerlendirilen çavdarın bileşiminde karbonhidrat, protein, potasyum ve B vitamini bulunur. Dünyanın çeşitli bölgelerinde çavdardan viski, cin, votka gibi alkollü içkiler ve kvas denen Rus birası yapılır. İnce, uzun, esnek ve sağlam olan çavdar saplarıda çatı kaplaması, şilte dolgusu, örme şapka, kağıt ve mukavva yapımında kullanılır. Çavdar öncelikle Doğu'da, merkezi ve Kuzey Avrupa'da yetişir. Yılda 30 milyon ton dolayında olan dünya çavdar üretiminin üçte birinden fazlasını Rusya sağlar.Türkiye'de 85 tonu geçen üretimiyle Kayseri ilk sırada yer alır. Niğde, Sivas, Yozgat, Nevşehir ve Konya öteki önemli çavdar üreticisi ilerdir.
• Çavdar mahmuzu - Claviceps purpurea. (Bitki türü): Clavicipitaceae familyasından çavdar ve benzeri tahıllarda parazit olarak yaşayan bir mantar türüdür. 1800' lerin ortalarına kadar çavdarın normal bir parçası olarak düşünülmüştür. En çok çavdarda görülse de diğer tahıllarada yerleşebilir. Koyu mor renkli ve birkaç santim uzunluğundadır. Çavdar mahmuzu zehirlenmesi ölümcül olabilir. Bunun yanında psikiyatrik sorunlarada yol açabilir. Pek çok çavdar mahmuzu alkaloidi nörotransmitler fonksiyonları etkileyerek merkezi sinir sistemi üzerinde zehirleyici etkilere neden olurlar.
• Çay - Camellia sinensis. (Bitki türü): Çaygiller familyasından, nemli iklimlerde yetişen, yaprak ve tomurcukları içecek maddesi üretmekte kullanılan bir tarım bitkisidir. Yeşil çay, siyah çay ve oonlong çayı fazla oksidasyon seviyelerinden geçirilerek üretilir. Çay subtropik ve tropik iklimde, özellikle dağlık bölgelerde yetiştirilir. Çay bitkisi tohum ve çelikle üretilir. En kaliteli çaylarda sadece iki yapraktan oluşan filizler toplanır. Çay antioksidan etki gösterir. En önemli çay üreten ülkeler; Çin, Hindistan, Kenya, Sri Lanka ve Türkiye'dir. Bu ülkeler toplam dünya çay üretiminin dörtte üçünü karşılar. Japonya'da sadece yeşil çay üretilir. Japonya'da çay sırf makine ile toplanıyor olsa da en yüksek kaliteye sahiptir. En çok çay tüketen ülkeler ise Büyük Britanya, Rusya, Pakistan, ABD ve Arap ülkeleridir.
• Çayır düğmesi - Sanguisorba officinalis. (Bitki türü): Gülgiller familyasından, anavatanı Kuzey yarımkürenin ılıman bölgeleri olan Sanguisorba cinsini oluşturan bir bitkidir. Gövdesi 50-200 cm uzunluğunda olan çayır düğmesinin küme halindeki taban yapraklarıyla gövde boyunca almaşık dizilmiş gövde yaprakları vardır. Çiçekler beyaz ila kırmızı renktedir. Her bir çiçekte dört küçük taç yaprak yer alır. Çayır düğmesi otu ve de kökü; çay, tentür naturel ilaç yapımında kullanılır.
• Çayır papatyası - Bellis. (Bitki cinsi): Papatyagiller familyasından 25 tür içeren küçük bir cinstir. Avrupa ve Akdeniz bölgesi ve Kuzey Afrika'nın yerlisidir. Çayır papatyaları 5- 20 cm kadar büyüyebilen çoğu kez çok yıllık bitkilerdir. Türlerin büyük bir kısmının bazal yaprakları ve basit dik gövdesi vardır. Her birinin gövdeden çıkan ışınsal çiçek başları bulunur. Diğer adı koyun gözü olarakta bilinir. İlkbahar aylarında toplanan çayır papatyasının çiçekleri kurutulur, ve sonrasında kaynatılarak çayı içilir.
• Çınar - Platanus. (Ağaç cinsi): Çınargiller familmayasından Platanus cinsini oluşturan uzun boylu kalın çaplı ağaç türüdür. Anavatanı Kuzey Amerika, Avrupa'nın Doğusu ve Asya'dır. Kütük sürgünü verme özellikleri vardır. Çınar odunundan alet sapları, fıçı, çıt kazığı yapımında ve mobilyacılıkta, ayrıca yakacak olarakta yararlanılır. Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren tek tür Doğu Çınarı'dır. Yetiştirilmeleri tohum ve yarı odunsu çeliklerle olmaktadır. Süs bitkisi olarak yetiştirilmekle beraber; allelerde, su başlarında, büyük çayırlık ve mesire yerlerinde gölge ağacı olarak dikilmektedirler.
• Çınargiller - Platanaceae. (Ağaç familyası): Proteales takımından kışın yapraklarını döken boylu ağaçları içine alan bitki familyasıdır. Çiçekler bir evcikli ve anemogam'dır. Meyve üzeri uzun tüylerle örtülmüş, küçük bir nustur. Bütün üyeleri platanus cinsinde toplanmıştır.
• Çınar yapraklı akçaağaç - Acer platanoides. (Ağaç türü): Sapindaceae familyasından doğal olarak Avrupa ve Güney Batı Asya, Fransa ile Rusya'dan İskandinavya ve İran'a kadar yayılış gösteren akçaağaç türüdür. 20-30 m'ye kadar boylanan bu ağacın geniş bir tacı vardır. Damarların alt yüzü tüylüdür. Yaprak sapı koparıldığında süt çıkar. Çiçekler sarımsı yeşil olup, 3-4 mm uzunluğunda, 5 taç yaprağı bulunur. Samara tipi ve meyvede iki kanatlı tohum bulunur.
• Çiğdem - Crocus. (Bitki cinsi): Süsengiller familyasına ait bir bitki cinsidir. Çok yıllık, yumrulu, sarı yada mavi çiçekli otsu bitkilerdir. Çiçekler türüne bağlı olarak, ilkbahar ya da sonbaharda açar. Ana yurdu, Alpler, Güney Avrupa ve Akdeniz'dir. Çiçeklerinden dolayı bahçecilikte aranan ve sevilen bir bitkidir. Yumruları Türkiye'de çiğ olarak ya da külde pişirilerek yenir. Yemeği arasında Çiğdem pilavı, Çiğdem aşı ve Çiğdem sütlüsü gelmektedir. Karadeniz Bölgesi'nde una bulayıp kızartmasıda yapılır. Baharın ilk günlerinde toplanıp demet haline getirilen sarı çiğdemler, Ankara şehir merkezinde seyyar satıcılar tarafından tüketime sunulur. Çiğdeme çok benzeyen fakat onun gibi yenilmeyip zehirli olan Colchicum türlerine de acı çiğdem (çakal çiğdem, zehirli çiğdem) adı verilir. Yenilmemesi gereken bu bitkinin yumruları doğu anadolu bölgesinde çiğdem ile karıştırıldığı için zehirlenme vakaları görülebilmektedir.
• Çilek - Fragaria. (Bitki cinsi): Gülgiller familyası içinde yer alan bir bitki cinsidir. Dünya'da adlandırılmış 20'den fazla çilek türü vardır; ayrıca çeşitli melezler ve kütivarlar da bulunur. Dünya çapında ticari olarak en çok yetiştirilen çilekler, bahçe çileği olarak adlandırılan Fragaria- ananassa melezinin kültivarlarıdır. Çilekler, değerli C vitamini kaynağı olup, A, B, kalsiyum, demir ve fosfor gibi mineral maddeler içerir. Çilek taze olarak sofrada yararlanılmasının yanında, çileğin pastası, marmelatı, reçeli, kompostosu, şıra, şarap, şampanya ve likörü de yapılmaktadır. Çilek tüketici tarafından arzulanan bir meyve olduğu için derin dondurma yoluyla uzun süre saklanarak tüketilebilir. Çilek yüzeysel kök yapan otsu bir bitkidir. Çilekte çiçekler salkım şeklindedir. Çilekte iyi tozlanma gereklidir. İyi tozlanmamış meyvelerde genellikle şekil bozukluğu olur. Tozlanmadan sonra meyve genelde 30- 35 günde olgunlaşır.
• Çitlenbik - Celtis. (Bitki cinsi): Eskiden Ulmaceae familyası veya kendi familyası olan Celtidaceae'ye yerleştirilse de, APG (Angiosperm Phylogeny Group) tarafından yapılan genetik analizler sonucu Cannabaceae familyasına yerleştirmenin en uygun olduğu ortaya çıkmış ve cins bu familyaya yerleştirilmiştir. Yaklaşık 60-70 tür barındıran, her yıl yaprak döken bir ağaç cinsidir. Kuzey Yarıkürenin ılıman iklim bölgelerine yayılmış Güney Avrupa, Güney Doğu Asya, Güney ve orta Kuzey Amerika ve Güney ve orta Afrika'da bulunan bir bitkidir. Genellikle orta büyüklükteki ağaçlardır, boyları 10-25 metre uzunluğundadır, nadiren 40 metre uzunluğa ulaşabilirler. Meyvesi sert, çekirdekli- eriksi ve 6-10 mm çapındadır. Birçok hayvan türü tarafından yenilebilir, kuru ama tatlı bir tada sahiptir. Bazı türleri süs bitkisi olarak yetiştirilmekte ve susuzluğa karşı dayanıklılığı için tercih edilmektedir.
• Çivit otu - İsatis tinctoria. (Bitki türü): Turpgiller familyasından olup, köklerinden çivit mavisi olarak adlandırılan ve boya elde edilen bitki türüdür. Çivit otundan elde edilen boyarmadde tekstil boyamacılığının yanında, pigment olarak duvar resimleri, tablolar ve kağıt boyamacılığı gibi alanlarda da kullanılmıştır. Günümüzde endüstri alanında kullanılmaktadır. Anavatanı Avrasya, Kafkasya civarlarıdır. Çivit otu 40-90 santimetreye kadar boylanabilen, iki yıllık, parlak sarı renk çiçekli, otsu bitkiledir. Tanen; A vitamini, eterli yağ asitleri, bitkisel özler ve etken maddeler Glucobrassicin içermektedir. Kuvvetli bir antioksidandır. Günümüzde Kuzey Afrika ve Avrupa'da kültürü yapılmaktadır. Türkiye'de 30' a yakın türü doğal olarak yetişmektedir.
• Çoban çantası - Thlaspi bursa pasturis. (Bitki türü): Turpgiller familyasından, tarım alanları ve çorak arazilerde yaşıyan bir yıllık, dik gövdesi yıldızsı tüylerle kaplı olan otsu bir bitki türüdür. Boyu 40-50 cm olan çoban çantası Ocak-Aralık aylarında çiçek açar. Kuraklığa ve soğuğa dayanıklı olmasıyla bilinir. Kalp şeklindeki meyve kapsülleri, çoban çantasını andırdığı için bu şekilde adlandırılmış olup dünyanın bir çok yerinde de bu isimle bilinir.
• Çoban gülü - Anthyllis vulneraria. (Bitki türü): Fabaceae familyasından 10-40 cm yüksekliğe kadar ulaşabilen iki yıllık veya kısa ömürlü çok yıllık bir bitki türüdür. Sürünücü-dik gövdeye sahiptir. Çiçeklenme Haziran ve Temmuz aylarında gerçekleşir. Bu bitki Kuzey Afrika ve Etiyopya'da; İzlanda, İran'a kadar, Anadolu'da; Akdeniz ve tüm Avrupa'da kendiliğinden yetişir. Kuzey Amerika'da doğallaşmıştır. 3000 m yüksekliğe kadar, kireçli toprak, kuru otlaklar ve kayalık ortamları tercih eder.
• Çoban püskülü - Ilex. (Bitki cinsi): Çobanpüskülügiller Aquifoliales takımına ait bir familyadır. Monotipiktir, yalnızca llex cinsini içerir. Llex cinsi, Kuzey Amerika'nın batısı ile Avustralya, Yeni Zelanda Malenazya, Mikronezya ve Polinezya hariç olmak üzere, bütün dünyada yaygın olarak bulunan 500 kadar türü içerir. Çalı ya da küçük ağaç biçimli olan ve bazısı yaprak döken, bazısıda yaprak dökmeyen bitkilerdir. Çoğunluğunun dekoratif niteliği vardır. Türkiye'de çoban püskülü (llex Aquifolium) ile ışığan (llex colchica) türleri bilinir.
• Çörek otu - Nigella sativa. (Bitki türü): Düğün çiçeğigiller familyasından yaklaşık 14 türü kapsayan bir yıllık otsu bir bitkidir. Tohumlarından çoğalır, kumlu ve gevşek toprakları sever. Çok yağlı bir tohum değildir. Yağ oranı 18'dir.
• Çuha çiçeği - Primula. (Bitki cinsi): Çuha çiçeğigiller (Primulaceae) familyasından, Primula cinsini oluşruran bahçe süs bitkileri yetiştiriciliğinde kullanılan bitki türleridir. Eylül-Ekim aylarında dikilir, ekim zamanına ve sıcaklığa bağlı olarak Kasım ortalarından Mayıs'a kadar çiçeklenir. P.vulgaris ve P.veris önemli olan başlıca türleridir. Saf halde parterler oluşumunda, parter kenarlarında, ağaç altlarında kullanılmaya ve şeritler oluşturmaya uygundur. Ayrıca iç mekan bitkisi olarak, geniş ve basık saksılar içersinde balkon, teras bitkisi ve kaya bahçelerinde de kullanılabilirler.
D
• Dağ çamı - Pinus mugo. (Ağaç türü): Çamgiller familyasından, Orta ve Güney Avrupa'nın bölgelerinde yetişen bir çam türüdür. 5-10 m boylu pramidal yapıya sahiptir. Dallar çevrel oarak dizilmiştir. İğne yapraklar koyu yeşil, 3-8 cm uzunlukta ve sık dizilmiş, ucu küt, kalın, sert, düz veya tırpan biçiminde ve ikilidir. Ağaç üzerinde 5-10 yıl kadar kalır. Kozalaklar 2-6 cm uzunlukta, yumurta biçiminde, kısa saplı, tek veya 2-3 tanesi bir arada bulunur. 3 yılda olgunlaşır. Güneşli yerleri sever, soğuk ve rüzgarlara karşı dayanıklıdır. Ancak kurak, taşlık ve kayalık yerlerde yetişenlerde odun fazla reçineli, sulak yerlerde yetişenlerde ise az reçinelidir.
• Dağ muşmulası - Cotoneaster. (Ağaç cinsi): Yaz kış yeşil kalan yer örtücü çalılardan bir bitkidir. Küçük ama çok sayıda yaprakları vardır. Yaprakların üst yüzü koyu yeşil, alt kısmı grimsi yeşil ve tüylüdür. Mayıs-Haziran aylarında beyaz ya da pembe renk açan çiçekleri tek ya da şemsiyemsi salkım biçiminde olur. Kırmızı meyveleri vardır. Soğuğa çok dayanıklıdır. Çin'nin orta kısımlarında doğal olarak yetişir. Türleri, söğüt yapraklı dağ muşmulası (C. salicifolius) ve küçük yapraklı dağ muşmulası (C. microphyllus)dır.
• Damkoruğu - Sedum. (Bitki cinsi): Damkoruğugiller familyasından, etli yaprakları olan, bir veya çok çiçekli bir bitkidir. Beyaz, sarı, pembe renkli olan çiçekleri, kürevi veya salkım durumunda bulunurlar. Çoğunluğu kuzey yarım kürede bulunan 600 türü vardır. Türkiye'de 35 türü bulunur. Tek veya çok yıllık bitkilerdir. Yaprakları tabanda rozetler meydana getiriler. Türkiye'de Trakya ve Anadolu bölgelerinde yetişir.
• Defne - Laurus nobilis. (Ağaç türü): Defnegiller familyasının Laurus cinsini oluşturan herdem yeşil ağaç veya ağaçcık görünümündeki bitki türleridir. Üç türü bilinmektedir. Bunlar; Azor defnesi, Azorlar'da, Akdeniz defnesi, Türkiye, Yunanistan, İspanya'da ve Kanarya adaları defnesi, Kanarya adaları ve Madeira adalarında yetişirler. Fosil kalıntılarından Buzul çağın'dan önce Akdeniz ve Kuzey Afrika'da defne türlerinin geniş yayılışa sahip olduğu görülür.
• Demirhindi - Tamarindus indica. (Bitki türü): Baklagiller familyasından, Afrika kökenli olmakla birlikte öteden beri bütün tropikal ülkelerde özellikle de Hindistan ve Mısırda yetiştirilen ağaç türüdür. 20-25 m boyunda büyük bir ağaçtır. Çiçekleri dalların ucunda sarı ya da kırmızımsı salkımlar halinde bulunur. Yaprakları yem olarak kullanıldığı gibi kaynatılarak içilen suyu solucan düşürücü olarakta kullanılır. Meyveleri yenebilir ve iç yumuşatıcıdır. Ayrıca içki, reçel ve şerbet yapımında kullanılır. Demirhindi ağacının olgunlaşmış meyveleri baharat olarak kullanılır. Tadı ekşi olan bu baharat çok besleyici olup birçok yemeğe, salatalara, çorbalara, turşulara katılır. Ayrıca üzerine toz şeker serpiştirilerek çiğ olarak da tüketilir. Afrika mutafağında yaygın olarak kullanılmakla birlikte bugün Hint Asya ve Latin Amerika mutfağında da yemeklere verdiği ekşi tadı ve koyu rengi ile yer almaktadır.
• Dere otu - Anethum graveolens. (Bitki türü): Maydanozgiller familyasına ait tek yıllık bir bitki türüdür. Kökleri iğ şeklinde ve beyazımsıdır. Anavatanı Avrupa'nın Güney'i ve Asya'nın Batı'sıdır. Türkiye'de yabani olarak bulunduğu gibi, kültür bitkisi olarak bahçelerde de yetiştirilir. Dere otu bitkisininyapraklarını ya da tohumlarının kurutulmasıyla baharatı elde edilir. Genellikle balık ve deniz ürünlerinden yapılan yemeklerde kullanılır. Ayrıca zeytinyağlı yemeklere de hoş bir tat ve koku verir.
• Devedikeni - (Bitki türleri): Papatyagiller familyasından bazı dikenli bitki türleridir. Devekengeli, meryemanadikeni, sütlükengel olarakta bilinir. Genellikle ekili yol kenarlarında ve ekili olmayan tarlalarda yetişir. İki yıllık otsu bir bitkidir. Boyları 30-300 cm arasında değişir. Başçıkları dikenli ve açık yeşil yapralar ile mor renkli küçük çiçeklerden oluşur. Meyvelerin veya tohumların ucunda beyaz bir tüy bulunur. Ülkemizde çoğunlukla kendiliğinden yetişen bir bitkidir. Anavatanı Afrika olduğu düşünülürken bugün yayılım gösterdiği coğrafya Akdeniz'dir. Marmara bölgesi, ve Ege bölgesinde de yaygın olarak gözlenmektedir. Devedikeninin meyvelerinden çeşitli hastalıkların tedavisinde yararlanılır.
• Dişbudak - Fraxinus. (Ağaç cinsi): Zeytingiller familyasının Fraxinus cinsinine ait maksimum boyu10-30 m arasında değişebilen dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli ağaç türleridir. Genelikle sulak ya da derin toprağa sahip yerlerde bulunurlar. Yaprak döken veya bazen herdem yeşil ağaç ve çalı formunda olabilirler. Kuzey yarıkürede yetişen 70 yakın türü bulunan dişbudak cinsi üyelerinin bazılarına Kuzey Afrika, Güney Asya ve Cava gibi uzak doğu ülkelerinde de rastlanır. Odunları sert ve değerlidir. Mobilya, fıçı, el aletleri, hokey sopası yapımında ve Kuzey Amerika'da peyzaj mimarlığında yararlanılır.
• Doğu kayını - Fagus orientalis. (Ağaç türü): Kayıngiller familyasından 40 m'ye kadar boylanabilen düzgün gövdeli bir kayın türüdür. Türkiye'de Karadeniz sahillerinde yayılış gösterir. Marmara Bölgesinde, Sinop, Vezirköprü, Bolu ve Kocaeli'de yer yer görülür. Park ve bahçelerde grup, soliter ve aile ağacı olarak kullanılır. Kirli havaya dayanıklıdır. Odunu ağır, beyaz, kırmızımsı, sert ve kırılgandır. Fırınlanarak mobilya sektöründe kullanılır. Odunu iyi alev yapar. Toprağı ıslah etme özelliği vardır.
• Doğu ladini - Picea orientalis. (Ağaç türü): Çamgiller familyasından 40-50 metre bazende 60 metre boylara ulaşan, 1,5-2 metre çep yapabilen, dolgun ve düzgün gövdeli, sivri tepeli önemli bir orman ağacı türüdür. Doğu Ladini'nin yayılışı yereldir. Kuzeydoğu Anadolu'nun sahil kesimleri ve Kafkasya'da doğal olarak yayılmaktadır. Türkiye, Gürcistan sınırından başlar ve batıda Ordu ili yakınında Melet ırmağı ile son bulmaktadır. Doğu Ladini vatanı dışında, özellikle Avrupa'da bir süs bitkisi olarak sıkça yetiştirilir. Bir süs bitkisi olarak İngiltere'de çok görülür. Son yıllarda çeşitli Avrupa ülkeleri başta, Belçika, Avusturya ve İtalya gibi ülkeler Doğu Ladini'ni odunu bakımından da değerlendirmektedirler ve orman ağaçlandırmalarında bu ağaç türünden yararlanırlar.
• Doğu Karadeniz göknarı - Abies nordmanniana. (Ağaç türü): Çamgiller familyasından olup, Kafkasya'ya özgü bir göknar türüdür. 40-50 m boya ulaşan piramidal şekilde gelişen ve çok sık dallanma yapan gri gövdeli bir ağaçtır. Çoğunlukla bol reçinelidir. Kuzeydoğu Anadolu'nun dağlık yörelerinde bulunur. Mobilya, direk, kağıtlık lif, kibrit, yapı sektörü, sanayi, peyzaj (yol ağacı, park,bahçe) alanlarında kullanılır.
• Doğu Karadeniz meşesi - Quercus pontica. (Ağaç türü): Kayıngiller familyasından 15 m'ye kadar boy yapan çalı görünümünde bir meşe türüdür. Doğu Karadeniz meşesi Avrupa'da süs ağacı olarak da yetiştirilir. Batı Kafkaslar'da Gürcistan ve Türkiye'nin Kuzey Doğu bölgelerinde bulunur. Türkiye'de Trabzon, Rize, Hopa, Artvin ve Çoruh dolaylarında diğer ağaç türleri ile müttefik olarak bulunur. Çok yavaş büyür.
• Domates - Solanum lycopersicum. (Bitki türü): Patlıcangiller ailesinden, anavatanı Güney ve Orta Amerika olan, meyvesi yenilebilen otsu bitki türüdür. 10-15 cm boya sahip olan domates bitkisinin hafif odunsu bir gövdesi vardır. Genellikle kırmızı, yenilebilen meyvesi yabani bitkilerde 1-2 cm çapında iken, kültür bitkilerinde daha büyüktür. Çoğu vitamin bu meyvede bulunur ve kanser önleyici yapısı vardır. Bu vitamin ve önleyici mineraller domatesin kabuğunda bulunur. Domatesin içesinde ıycopın isimli madde ve A, B, C vitaminleri ile potasyumla, folik asit oldukça fazladır. Domatesin içerisindeki ve insan vücudunun üretemediği Likmen isimli pigment 85 dolayında bulunur. Domatese kırmızı rengi sağlayan bu pigmenttir. Türk mutfağının vazgeçilmez besinlerinden biridir. Hemen hemen her yemekte kullanıldığı gibi tek olarakta dolması, çorbası ve salatası v.s yapılır. Kış aylarında ise salçası yapılarak kullanılır. 2005 yılının verilerine göre Dünya'da her yıl 125 milyon ton domates üretiliyor. En geniş üretimi yapan ülke Çin bunu ABD ve Türkiye izliyor.
• Dut - Morus. (Ağaç cinsi): Dutgiller familyasından Morus cinsini oluşturan ağaç türleridir. Vatanı Çin'dir. 15 m'ye kadar boylanır. Ağaçlarından toplanan meyvelerden taze tüketimin yanında karadut pekmezi, karadut reçeli, dut şurubu, dut pekmezi, köme (cevizli sucuk) gibi yiyeceklerde üretilmektedir. Karadut suyu da hem faydası hemde susuzluk giderici özellikleri sebebiyle oldukça yaygın kullanılır. B1, B2, B3 ve C vitaminlerini içerir. Karadut meyveleri şeker, organik asitler, pektin, musilaj, tanende içermektedir. Ülkemizin hemen hemen her ilinde rahatlıkla yetiştirilebilmektedir. Dut her ılıman iklim tipinde üretilen bir meyvedir. Bu sebeple Malatya, Ankara, Erzincan, Elazığ, Erzurum, Ordu ve K. Maraş şehirlerinde dut üreticiliğinin fazla olduğunu söyleyebiliriz.
• Dutgiller - Moraceae. (Ağaç familyası): Rosales takımından bir çok cins ve taksonların çeşitli dokularında süt bulunan bitki familyasıdır. Meyve nus, bazılarında ise çekirdekli sulu meyvedir. Çoğu kez bunlar bir araya gelerek mürekkep meyveleri oluşturur. Öz odunları koyu, diri odunu sarı renklidir.
